Бу актёрни халқимиз "Бозор кўрмаган йигит” видеофильми орқали жуда яхши танишади. Гарчи ушбу видеофильмга қадар у бир қанча спектакль ва фильмларда рол ижро этган бўлса-да, "Бозор кўрмаган йигит” унинг санъат оламида юлдуз сифатида танилишига ва мухлислар орттиришига имкон яратди. Бу актёрнинг кўзларига қараб туриб, унда армон билан орзу, ғам билан ташвиш ҳамоҳанг эканини англайсиз. Қисқа қилиб айтганда, унинг мунгли нигоҳида дунё мужассам. Балки шу сабабданми, уни мухлислар ҳам бошқача хурмат қилишади. Демак, саҳифамизнинг бугунги меҳмони Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Матёқуб Матчонов.
— 1956 йилда Тошкент шаҳрининг Тахтапул мавзесида таваллуд топганман. Айтишларича, болалигимда жуда шўх бўлган эканман. Менинг қилиқларимни кўрган қўни-қўшниларнинг "Сен катта бўлсанг, артист бўласан!” деган гаплари хануз қулоғим тагида жаранглайди. Йиллар ўтди, мактабни ҳам битирдим. Оиламиздан умуман санъаткорлар чиқмаган. Отам хайдовчи, онам эса уй бекаси эди. 6 нафар ака-ука отамнинг халол мехнатлари ортидан катта бўлдик. Хуллас, мактабни битириб хужжатларимни хозирги Санъат институтининг актёрлик факультетига топширдим. Уйдагиларга эса режиссёрликка ўқияпман, дедим. Бу орада 4 йил ҳам кўз очиб-юмгунча ўтиб кетди. Аста-секин ойнаи жаҳонда ҳам кўриниб қолдим. Ўшанда қўшниларимиз "Сени телевизорда кўрсатишяпти. Сен режиссёр эдингку ё актёрлик қиляпсанми?” дейишганида, "Йўқ, битта актёр бетоб бўлиб келолмай қолди, шу сабаб ўзим ўйнашимга тўғри келди”, деб айтганимни ҳалигача кулиб эслайман. Шу тариқа, институтни битиргач, актёрлик соҳасига ўқиганимни энди уйдагиларга айтишим керак, деб бир жазм қилдиму, барчасини отамга бориб айтдим. Отам раҳматлининг жахли ҳам чиқмади. "Мени нега алдадинг?” деб ранжимади ҳам. Аслида ота бўлиб бизни ҳатто чертмаган ҳам. Ўзим ҳам отамдан жуда қўрқардим. Сабаби, отамнинг меҳридан мосуво бўлиб қолиш мен учун катта мусибат эди. Ҳатто театрдаги илк дебют ролимнинг намойишига ҳам уйдагиларни чақирмаганман. Санъат институтида ўқиб юрган кезларимни бугун мароқ билан хотирлайман. Курсимиздаги барча талабалар жуда ахил, иноқ эдик. Бугунгача ана шу анъана сақланиб қолган. Курсдошларим Маҳмуд Исмоилов, Хошим Арслонов, Ғайбулла Хожиевлар билан ҳаммамиз бир оила фарзандларидек эдик. Талабаликдек отин даврни бошдан ўтказдик. 19 ёшимда Ўзбек давлат драма театрига ишга келганман. Мана бугунгача шу театрда хизмат қилиб келяпман. Ўшанда театр жамоасини ҳеч тасвирлаб бўлмасди. Ҳамма ахил, ҳамма бир-бирининг холидан хабар олган... Биз ёшларни устозларимиз Ноила Тошкенбоева, Азиза Бегматова, Бахтиёр Ихтиёровлар қучоқ очиб кутиб олишган. Ҳозир негадир устозлар шогирдларига бу даражада қуллуқ қилишмайди. Шогирдлар ҳам албатта ўзига яраша такаббур. Бир-икита ролни ижро этади-ю, дарров санъаткорман деб керилиб юради. Балки бу гапларни айтиш менинг вазифам эмасдир, аммо биз ҳам санъатга кириб келганимизда устозларимиз танбех бериб, тўғри йўлга бошлашган. Вақт ўтиб, устозлдаримиз берган панд-насихатлар ўз самарасини берди. Санъатда озми-кўпми ўз ўрнимизни, мавқеимизни топдик.
"Бозор кўрмаган йигит” мени танитди.
Телевидение орқали катта аудитоияга юз тутишимга сабаб бўлган видеофильм "Бозор кўрмаган йигит” эди. Ўшанда ўзимга топширилган ролни жуда бошқача иштиёқ билан ижро этгандим. Шеригим, рахматли Равшан Солихов билан сценарийда йўқ жумлаларни, ҳаракатларни қўшганимиз учундир, бу ролим халқимиз юрагидан ўрин олган. Кейинчалик "Темир эркак” фильмидаги кичик эпизодимни ҳам, у ердаги хазилларимизни ҳам одамлар жуда бошқача қабул қилишди. Ҳатто ўша ердаги гапларни ўзимга келиб хазил қилиб айтганлар ҳам бўлди. Аммо негадир бу фильмдан кўнглим тўлмаган. Назаримда, "Темир эркак” картинаси "Темир хотин”нинг давоми бўлиши учун зўрма-зўраки қилинган фильмдек. Нима бўлганда ҳам ролларимиз халқимиз қалбида қолганидан хурсанд бўламан.
Эркин ижод қилишни истайман
Театрда яхши ишлаб, кўпгина спектакллар намойиш қилиб, халқнинг дилига эндигина тушиб бораётганимизда Ўзбек миллий акадмеик драма театри ва Ўзбек давлат драма театри ўртасида катта келишмовчиликлар келиб чиқди. Биласизми, ўшанда ҳамма ўзини ҳар тарафга отди. Энг яхши сахнадош дўстларимиз Миллий театр сахнасига кетиб қолишди. Ўша вақтларда бошқалар каби менга ҳам Ўзбек миллий академик драма театрига бориб ишлаш таклифи тушган, аммо мен рози бўлмагандим. Сабаби, эркин ижод қилишни истайман. Ўша воқеа Ўзбек драма театрига жуда катта путур етказди. Йиллар ўтаса-да, юқоридаги воқеанинг асоратлари сақланиб келмоқда. Илк дебют ролимни шу театрда ўйнаганман. Шу театр мени халқ олдига олиб чиқди. Шу сахнада мен илк ролим сценарийсини ётлаганман. Қандай қилиб буларнинг барига қўл силтаб кетишим мумкин? Бугун қилган ишимдан заррача ҳам афсусланмайман. Аксинча, бизнинг фидоийлигимиз ёшларга ҳам ўрнак бўлса, дейман.
Санъаткорга унвонига қараб бахо берилмайди
Кўпчилик билан сухбатлашганимда, "Матёқуб ака, нега унвонингиз йўқ?” деб сўрашади. "Нега энди, бор”, деб жавоб бераман. 2001 йилда хукуматимиз менга "Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист” унвонини берган. Бироқ буни билган билди, билмаган эса йўқ. Шу бугунгача менинг унвоним бор деб керилмаганман. Чунки санъаткорга унвонига қараб бахо берилмайди. Санъаткорнинг қўш-қўш унвону медаллари бўлиши мумкин, аммо одамларнинг юрагидан жой олмаган бўлса, буларнинг унга кераги йўқ. Шунинг учун ҳам касбимизга қизиқиб, "Актёр бўламан, халқни яхши ролларим билан хушнуд этаман”, деб театр остонасига қадам қўяётган ёшларга доим шуларни уқтираман.
Укамнинг вафоти қаттиқ таъсир қилди
Оилада ҳамма фарзандлар ўғил бола бўлгани учун ҳаммамиз бир биримизга суянчиқ бўлиб ўсганмиз. Ўртанча укам халқимиз фаровонлигини химоя қилиш йўлида хизмат қиларди. 1988 йили хизмат вақтида Юнусобод туманининг Уч қахрамон мавзесида халок бўлди. Ўша мавзенинг номи ҳам у ерга ўрнатилган Уч қахрамон хайкали ҳам укам каби нобуд бўлган инсонлар шарафига ўрнатилган. Биласизми, ота-она учун ўз фарзандини, ака укалар учун эса жигарини ерга қўйишдан-да оғирроқ мусибат бўлмаса керак. Ўлим ҳар кимнинг бошида бор нарса, лекин ўша вақтларда одамлар мени ҳатто "Санъатдан ҳам кетибди, укасининг вафоти қаттиқ таъсир қилгани учун тарки дунё қилибди”, деган гапларни тарқатишган. Аммо биз тақдиримизни ўз қўлларимиз билан яратамиз. Мен, ҳаётим оламшумул воқеаларга тўла, кексайганимда эслашга арзигулик хотираларим кўп бўлишини истадим. Ва шу истак йўлида ҳали ҳам меҳнат қилиб келяпман. Инсон қачон бу дунёни тарк этишини билмайди. Бироқ у ўлганида ортидан кўчани тўлдириб йиғлайдиганлар эмас, балки "Яхши одам эди” деб эслайдиганлар топилса, дейман.
Театр кинодан оқсаяпти
Бугун театрларимиз сахнасида кўришга арзигулик асарлар камайиб кетган. Бунинг асосий сабаби драматургиянинг йўқлигидир. Театр кинодан анча оқсаяпти. Баъзан кино ҳақида гап кетганида ҳам бир нарсага ҳайрон қоламан. Кинони хар хил турга бўлиб чиқиш қаердан чиққан? У тижорий киноми, ёки давлат киносими, ёҳуд фестивал учун олинган фильмми, бунинг томошабинга нима қизиғи бор. Томошабиннинг ўзи сарагини саракка, пучагини пучакка ажратиб олади. Хурсанд бўладиган тарафим эса, бугун кинолар, киночилар кўпайиб боряпти. Қанча кўп махсулот бўлса, томошабин шунчалар танлай олиш даражасига етади. Ҳақиқий танлов эса томошабиннинг савиясини оширади.
Миш-мишларнинг бори яхши
Санъат олами миш-мишларга тўла. Бир кулгили воқеа эсимга тушиб кетди. Телеэкранларда хонандаларнинг клиплари бериб борилиши эндигина урф бўлаётган кезлари мен ҳам хонанда Кумуш Раззоқованинг бир қўшиғи учун олинган клипда суратга тушдим. Ўшанда Кумуш билан эр-хотин ролини ўйнаганмиз. Бу клипни кўрганлар эса уйга келиб хотинимни юпатишга тушишибди. "Эшитдик, Матёқуб ака сизни ташлаб кетибдилар, телевизорда кўрсатишди” деганлар ҳам топилган.
Еяётган нонимга тупуриш...
Яқинда бир танишим ўғлини ёнимга олиб келиб, "Матёқуб, ўғлим артист бўламан, деяпти. Бунга ўзинг бир нарса дегин” деди. Асабийлашиб кетдим. Энди мен унинг ўғлини бу йўлдан қайтаришим керак экан-да? Хўш, нима деб қайтараман? Ўзимнинг касбимни ёмонлаб, сахнага тош отаманми? Ахир бу еяётган нонига тупуриш билан баробар-ку!
Ҳаётимда афсус ва армонларга ўрин йўқ
Ҳаётда ўзим истагандек яшадим. Ортимга қарасам, афсус ва армонларни кўрмаяпман. Ҳаётимдан мамнунман. 3 фарзандим, 5 нафар шириндан-шакар набирам бор. Фақат отам ва укам ёнимда йўқлар, холос. Балки улар мени ва яқинларим ҳаётини мухофаза қилиб туришгандир. Яна ким билади, дейсиз...
