|
КЎРИНМАС ОДАМ
Машҳур фантаст-ёзувчи Герберт Уэллснинг бутун дунё биладиган "Кўринмас одам” асарининг қаҳрамони тўқима ҳисобланади. Адиб воқеаларни ўйлаб чиқарган, моҳирлик билан жанжални яратган, бир оз қора бўёқ қўшган – мана сизга мумтоз фантастик асар намунаси. Адабиётшунослар айнан шундай фикрдалар. Жиноий ҳодиса тарихчилари эса бутунлай бошқача фикрда: инглиз адибининг асари асосида ҳақиқий юз берган воқеа яширинган! Аммо ушбу маълумотлар шунчалик хунукки, уларни омма қабул қиладиган шаклга келтириш учун Уэллс анча-мунча тер тўкишига тўғри келган. Асарнинг бош қаҳрамони бўл миш кўринмас одам Гриффиннинг прототипи жуда ақлли ва ўзига хос қилиқлари билан донг таратган лорд Чэддингем эди. У узоқ вақт давомида Марказий Америкада истиқомат қилиб, ацтеклар маданиятини, тўғрироғи, бу вақтга келиб, ўша беқиёс маданиятдан омон қолган қолдиқларни ўрганган. 1885 йили лорд Чэддингем Англияга қайтади ва ўзининг ота-боболаридан мерос қолган ҳа шаматли қасрда яшаб, кўпроқ кимёвий ва физиологик хусусиятга эга бўлган тажрибалар ўтказа бошлайди. Чэддингем ўзининг ацтек коҳинлари эгаллаган билимларнинг тагига етишига чуқур ишонарди. Шу сабабли кетма-кет тажрибалар ўтказар ва инсонни кўринмайдиган қилиб қўядиган дорини яратиш устида иш олиб борарди. Турган гапки, бу дориларни у ҳайвонларда синаб кўрарди. Нохуш ҳолат юз беришининг олдини олиш мақсадида лорд Чэддингем оғриқ қолдирувчи воситаларни қўлламас, шу туфайли ҳам баъзан тажрибада синалаётган бечора жониворларнинг қичқириқлари ертўлада жойлашган лабораториянинг қалин деворларидан ташқарига ҳам эшитиларди. Ва ниҳоят, лорд Чэддингем ниятига етди. Тажриба объектлари шаффоф бўлиб қолмасди. Аксинча, тажриба остидаги жонивор қорайиб, шунақанги қора бўлиб кетардики, ўзига тушаётган ёруғликнинг фақат юз миллиондан бир улушинигина акс эттирарди. Инсон кўзи кўринмас жонзотдан қайтаётган ёруғликни илғаёлмасди, оқибатда ёруғлик рецепторларидан холи бўлган кўз тўр пардаси уларга нисбатан таъсирланмасди. Тўғри, қуёшнинг ёруғ нурлари тушиб турган жойда уни ғира-шира илғаш мумкин эди, аммо булутли об-ҳавода, қош қорайган пайтларда, тунда ёки сунъий ёритилган жойда (бундай ёритиш XIX асрда анчагина заиф бўлган) уни пайқашнинг сира иложи йўқ эди. Ҳайвонлардаги тажрибалар етар лича яхши ўтганидан сўнг, лорд Чэд дингем ҳақиқий олим сифатида синовни ўзида ўтказа бошлади. Қадимий ацтеклар услубига кўра яратилган дорини илк бора танасига юборганида, бутун баданини шунақанги қаттиқ оғриқ қамраб олдики, у беихтиёр ўзини оғриётган тишга айланиб қолгандек ҳис қилди. Оғриқ ўта кучайиб кетганидан сўнг, Чэддингем кучли оғриқ қолдирувчи гиёҳванд модда – героинга мурожаат этишга мажбур бўлди. Чэддингемнинг тажрибалари жуда фаол ўтказилганлиги туфай ли ҳам у тез орада героин билан қадимий дори аралашмасига ўрганиб қолди. Бу аралашма таркибига тажовузкорликни кучайтирувчи алкалоид моддаларининг кириши, ҳамма ишнинг белига тепди. Лорд Чэддингем даставвал ўзини назорат қилиб туролган бўлса-да, бора-бора гиёҳванд модда таъсирида заифлашган иродаси вужудидаги тажовузкорликни бошқаролмай қолди... Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, Чэддингемнинг укаси ёшлигида бир фоҳиша аёлдан захм касалини юқ тириб олган бўлиб, касалликнинг асоратларидан чўчигани туфайли ўз жонига қасд қилганди. Ўша-ўша лорднинг юрагида фоҳишаларга нисбатан ўта кучли нафрат қолган бўлиб, қадимий дори ва героин таъсирида бу нафрат васвасага айланди. Ва у ўзини янги "Зулмат иблиси” деб эълон қилди-да, Лондондаги фоҳишаларни бирин-кетин қириб ташлай бошлади. Полиция тинмай сирли қотилни излар, Жек-Чавақловчи эса лондонликларнинг юрагига ваҳм солар, аммо... сира қўлга тушмасди. Унга жисмоний кўринмасликдан ташқари, ижтимоий кўринмаслик ҳам кўмаклашарди – жамиятнинг ҳурматли аъзоси бўлган бообрў лорднинг бунақанги ифлос жиноятларга қўл уриши мумкинлиги кимнинг ҳам хаёлига келарди, ахир? Агар навбатдаги героин қабули пайтида Чэддингем ўзига киритилаётган дорининг миқдорини тасодифан (балки, атайлаб) ошириб юбориб, ўз лабораториясида ҳалок бўлмаганида, бу воқеанинг нима билан тугаши номаълум эди. Фақат тўрт кундан кейингина хўжайинларининг йўқлигидан ва шубҳали ҳид анқиётганидан ташвишга тушган хизматкорлар, лорд Чэд дингемнинг амакиваччасини ча қиртиришди. У лаборатория ни очиб, лорд Чэддингем юрак етишмовчилиги оқибатида бевақт вафот этганлигини ҳукуматга маълум қилди. Марҳумнинг қоғозлари эса оилавий архивда юз йилдан ортиқ сақланди, шундан кейин оилавий меросхўрлардан бири унга қизиқиб қолди ва лорд Чэддингемнинг кундалигидаги махфий ёзувларни ўқишга муяссар бўлди. Айни пайтда яна кўринмаслик дорисини қайта тиклаш устида иш олиб борилмоқда... Ҳусниддин тайёрлади.
|
0
